Zankim Lunggeel
THUGIN A NGENTEL LEH DINKIP SEM NGAM POIMOH
“Thu tuh gen in; a hun ah bang, a hunlou ah bang leng pangzel in; thuakzou tak a thuhilh kawm in a siamlouh dan uh theisak inla, taihilh inla, hasuan in. Thuhilhna dik a ngaihkhiak ngaplouh hun uh hongtung ding ahi ngal a; a bilte uh a zau ziak in amau deihlam bang in heutute a kiang uah a khawm zaw ding ua: a bilte uh thutak lam ah a ngongsak ding ua, tangthu lam naih in a pialta ding uhi.” (2 Tim.4:2-4)
Tulai khovel changkang gawpta ahi chi in thil bangpeuh zam tak a ngaihtuahna hat mahmah hi. Thutak I chih mimal deihtelna leh utdan a kinga ahi chi in, a dik leh diklou khen ngamlouhna leh kipomtuah vek ding chih kha (spirit) in khovel zelsuak dekdek a bang hial hi. Kuahiam ngaihdan leh pomdan pen diklou ahi va chih pen lungsim neu vaai leh tulai vaai lou a ngaihtuahna lian mahmah hi. Hiai khovel paidan ana pomlou a, thudik khat kia om a, a dangteng diklou ahi chi ngamte bang a sepna mun uah, siamsinna uah, lawm-le-vual lak ah, leh khotang ah vaal sak in om ua, tamtak ten a nekmuhna uh mansuah in, ngaihlouh a om in haksatna tampi tuak uhi. Hiai hih English pau in “Cancel Culture” chi ua, a diak in Khristian diktak ten nakthuak mahmah uhi.
Hiai bang a khovel in a pampaih ding lauhna ziak in gingtu tamtak in a thugin uh taisan ua, saptuam leh Pastor tamtak in leng a thugin sinsakte uh khovel in a pomtheih ding zawng in da (dilute) sak khinta uhi. Biakinn te sami ngen in dimta a, vaisainate khovel vaai thei mahmah ta a, kikhawm a tam ding deihna ziak in biakna mun zahtakhuainate nelhsiah in om hiaihiai a, khovel mite maingal takin biakna mun leh biakna vaaite ah gamtang ngamta uhi. Thugen ten leng mi zakdah ding genkhak ding kiveng in, Laisiangthou sinsakna thugil leh khauh mahmahte, khalam antakte sang in mite ngaihnop leh kipahpih ding thute gen ut zawta ua, Laisiangthou a mihing khangthu kisuut ngiatngiat te bang tangthu (fables and stories) lel suahta uhi. Hiai hih Kumzabi 21 a saptuamte dinmun ahi. Tumlam gamte kia ahi nawnkei. Eilak ah leng thudik a suakta hi. Thugin leh saptuam kipina khauhtak nuai a om sang in a zalen zawdeuh lunggulh I tam mahmah ta hi.
Tu naichin in US a pollster minthang mahmah George Barna in protestant Pastorte lakah poll ana bawl hi. Hiai poll ah Protestant Pastor bangzah in Laisiangthou sinsakna (biblical worldview) a pom ua chih etna ding in a nuaia thute a pom uleh pomlouh uh ana dong hi. Huaite (biblical worldview a chihte) tuh:
- Thutak leh dik om ahi (absolute moral truth exists).
- Huai thutak leh dik pen Laisiangthou a kibulphuh ahi.
- Laisiangthou thudik ahi a, muanhuai hi.
- Jesu Khrist khelhna neilou (sinless) ahi.
- Setan om taktak ahi.
- Pathian om a, aman thilteng hihtheih in thilteng theivek hi.
- Hotdamna pen thilhih a kinga lou in, Pathian hehpihna ziak a I ngah ahi.
- Khristian ten khamangthang mat ding mohpuakna I nei chiat hi.
Hiai Point 8 te a pom leh Laisiangthou sinsakna pom a sim hiding a, a pomkei lebel Laisiangthou sinsakna pomlou a sim hiding chi in pastorte ana dongkual hi. Huai a dawnna (results) tampi a muhte laka khat ahihleh:
- Protestant Pastorte lakah 51% chauh in Laisiangthou sinsakna a pumpi in pom uhi. Saptuam lian mahmah Megachurch kichite a Pastor te lakah 28% in Laisiangthou sinsakna pom uhi.
US a poll kibawl himahleh hiai poll in a muhkhiak ten Khristian khovel ah gen nei mahmah hi. Pathian nasem kichi a, nekmuhna a zang a, khovel mialtak lak a Khrist palai a ding kichi alah vaihawmni chiang a Jesu’n “Nang ka hon thei ngeikei” a chih ding tam petmah ahihdan hon muchian sak semsem a, thukdeuh a I ngaihtuah leh mulkimhuai hi. A heutu leh pastorte huchi ahih uleh a kep uh belamte bang a suak ding ua? “Khristian” chih kizepna a zang, lah khovel toh lawmhoihpen a kinei tam mahmah a, huai bang Khristianity in vangam hon tun peuhmah lou ding hi. Min ngaina leh gingta tak a a pom ngaihdan/thugin khawng “Laisiangthou sinsakna toh kituaklou ahi; diklou ahi” va chih pen khovel ngaih in huatna kampau (hate speech) chih hihial mahleh gingtu diktakte a ding in bel “itna kampau” ahi chih theih ding ahi. Na it mahmahte lampi diklou leh lauhhuai a pai mu lechin, lampi hoih leh bit zaw kawkmuh ding in na nungdelh nilouh ngap ding hi. Midangte utdan leh pomdante zahtaksak leh pompih theihna pen khovel mitmuh ah changkan huai leh lungsim za neihna (broad minded) chih himahleh huai bang a diklou pomsiamna in kuamah vangam tunlou ding hi. Khelhna toh piang ihihman in mihingte I utdan chiat in omle a mangthang lou ding ki omlou ding hi.
1 Johan laikhak ah Johan in mihingte Pathian in hon it a, a hinna natan a honpiak bang a gingtute leng ki ittuah siausiau ding ahi chi in ana thuhilh hi (1 Johan 3:16). Hiai “it ding a thupiak” tu Kumzabi 21na ah bang chin I semkhe theidia le? Khovel a thugin leh sahkhuate kidouna phualpi a tawmlut a, “Laisiangthou sinsakna kia thudik ahi; hiai kia a hotdamna om ahi; hongpai un” chi a Khrist toh ankuang umkhawm ding a mite kaihkhawm ding tuh I itna nasep ding poimohtak ahi. Hiai nna I sep leh mite huat I loh dia, lungsim kawchik chih I loh dia, enghouna tampi I tuak ding. Nekzonna mansuah a ngaihhial hun leng a hongtung ding. Hinna luikhiak a ngaih hun leng a hongtung ding. Huai ding mah a tatkhiak leh sap (saved and called) leng ihi uhi. Khovel in intolerant, narrow minded, uneducated, unloving chi in bangteng hon minvuah leleng itna ziak a mangthang ding mite kianga “huailam ding hilou, hiai lam ah aw” I chih teitei ngam a poimoh hi. Hiai chi ngam nawnlou Pastor, Upa leh gingtu minpu a dim in omta hi.
Achihleh tu hun a I saptuam damna ding a poimoh bang ahia le? Thugin toh kisai a hiai “lungsim neuna/kawchikna” pen lenkip tinten a, adik leh diklou Laisiangthou sinsakna bangbang a gen ngam a saptuam kikep a poimoh hi. Hiai bang a thugin a ngentel luat ziak a “free kisa lou” a mun zalen zaw lunggulh a zuan a omleh phamoh lou hi. A koi a koi ah va om mahle uh, thudik kimkhat in mihing lungtang a thudik lunggulh a dangtakna pen thoihdam zoulou ding a, a tawp in thudik ah hongkik nawn thou ding uhi (pialmang ahih lai ua le Pathian zahngaihna a tan uleh). Hiai bang hun nasan a Pathian thuguk kepsak a omten thugin lenkip tinten a, saptuamte thutak kisuanglah hetlou a sinsak ngam ding poimoh hi. Hiai mah ahi itna nasep.
Mi khenkhat in “doctrine in hon khen a, Jesu Khrist in hon gawm hi” chi in kilawm takin thugin (doctrine) a khauhluat leh poimoh sakluat khawng demna in zang sek uhi. Himahleh I theih ding a poimoh ahihleh Jesu Khrist’ min in Hinduism ah mun nei a, Islam ah mun nei a, dawite nasan in a min lou uhi. Jesu Khrist toh kisai Laisiangthou sinsakna om a, khovel sinsakna leng a tuampi om ahi chih theih ding ahi. Huaiziak in, Jesu Khrist toh kisai thugin leh sinsakna diklou I va zuih khak leh “Jesu, Jesu” chichi kawm a gawtmun lut ding I maban hithei hi. Huaiziak in thugin dik poimoh a, huai ding a Laisiangthou I kheuh a, huai a sinsakna leh thugin thutak I muhte lungsim kawchik tak a I kep leh gup ding poimoh hi.
Khovel deihdan hilou in, Pathian deihdan zaw in. Khovel pomdan hilou in, Laisiangthou sinsakna dan zaw in. Khovel pahtak ding hilou in, Pathian pahtak ding hizaw in. Kumzabi kikhen zel bang a kikheng ding hilou a, akikheng ngeilou tangtawn Toupa a kinga ding in. Khovel a vaal ding lah Pathian lawm hiding in… Laisiangthou in a hon sinsak thuginte a ngentel sem leh dingkip semsem ding in aw…
Leave a Reply